Kronotipi është ritmi biologjik personal që përcakton produktivitetin ditor dhe kontrollon ciklet e gjumit dhe zgjimit. Disa persona janë më aktivë dhe më produktivë në mëngjes, ndërsa të tjerë funksionojnë më mirë në orët e vona të ditës. Këta të fundit njihen si kronotipi i mbrëmjes, ose ndryshe “shqiponjat e natës”.
Personat e këtij kronotipi shfaqin performancë më të mirë në pasditet dhe mbrëmjet e vona, por mjekët paralajmërojnë se një stil jete i tillë mund të ndikojë negativisht në shëndetin kardiovaskular dhe atë mendor.
Sipas Fondacionit për Gjumë (Sleep Foundation), individët me kronotip të mbrëmjes kanë më shumë gjasa të kenë zakone të pashëndetshme si:
– Vakte të vona
– Më pak orë dhe cilësi më të dobët gjumi
– Aktivitet fizik të pakët
– Konsum më të shpeshtë të duhanit dhe alkoolit
Këto zakone shoqërohen me rrezik më të lartë për sëmundje kronike, përfshirë probleme kardiake, nivele të larta të kolesterolit LDL dhe triglicerideve. Një studim i zhvilluar tek gratë e rritura tregoi se kronotipet e mbrëmjes kishin rezultate më të dobëta në parametra të shëndetit të zemrës.
Ekspertët nga UCLA Health paralajmërojnë gjithashtu se personat që flenë më pak se shtatë orë në natë, pavarësisht kronotipit të tyre, kanë më shumë rrezik për:
– Arteriosklerozë (ngurtësim i arterieve)
– Arterosklerozë (ngushtim i arterieve)
– Sëmundje të zemrës
– Goditje në tru
Ndikime të tjera negative përfshijnë shfaqjen e simptomave të ankthit dhe depresionit, të lidhura me cilësinë e dobët të gjumit dhe nivele të larta të stresit.
Kronotipi i mbrëmjes lidhet gjithashtu me çrregullime metabolike. Konsumimi i darkës së vonë dhe reduktimi i kohës së gjumit ndikojnë në mënyrën se si trupi përpunon sheqerin dhe energjinë, duke rritur rrezikun për obezitet dhe diabet tip 2. Një studim me mbi 63.000 infermiere tregoi se ato që vetëidentifikoheshin si ‘shqiponja të natës’ kishin rrezik më të lartë për diabet.
Përveç kësaj, mungesa e gjumit mund të shkaktojë vështirësi në kujtesë dhe aftësi për zgjidhjen e problemeve. Studime të ndryshme kanë lidhur kronotipin e mbrëmjes me funksionim më të dobët kognitiv.
Megjithatë, ekspertët thonë se disa ndryshime të thjeshta mund të ndihmojnë në uljen e këtyre rreziqeve:
– Rregullimi i ritmit cirkadian
– Ekspozimi ndaj dritës së fortë në mëngjes
– Përcaktimi i orareve të qëndrueshme për vaktet
– Shmangia e alkoolit dhe kafeinës në mbrëmje
– Kryerja e aktivitetit fizik herët gjatë ditës
– Gjumi pak më herët çdo natë për të paktën pesë ditë rresht
Këto masa mund të ndihmojnë në përmirësimin e cilësisë së gjumit dhe uljen e rrezikut për probleme kronike shëndetësore.
