Nga John Rapley / The Telegraph
Përkthimi: Telegrafi.com
Sekuestrimi i kompanisë prodhuese të çipave Nexperia nga qeveria holandeze duket si një çështje teknike biznesi, por pasojat e tij mund të ndihen gjerësisht. Veprimi nxiti tensione diplomatike midis Holandës, Kinës dhe Shteteve të Bashkuara dhe vendos në fokus sigurinë e zinxhirëve globalë të furnizimit.
Nexperia prodhon çipa të ashtuquajtur “të vjetër” — gjysmëpërçues me kosto të ulët që nuk janë në parakalimin e teknologjisë si ato për inteligjencë artificiale, por janë thelbësorë në një gamë të gjerë produktesh, nga automjetet dhe telefonat celularë deri te pajisjet shtëpiake. Një makinë mesatare përmban rreth 1 700 të tillë. Megjithatë, prodhimi global i këtyre çipave nuk ka ndjekur ritmin e kërkesës, pasi fitimet janë të ulëta dhe nuk nxisin investime të mëdha në vendet e zhvilluara.
Si rrjedhojë, prodhimi është zhvendosur në vende me kosto më të ulët. Nexperia ka transferuar montimin dhe paketimin në Kinë, nga ku çipat shpërndahen në të gjithë botën. Në vitet e fundit, autoritetet kanë ndjerë shqetësim për rreziqet e sigurisë në rast se çipat më të avancuar bien në duar të gabuara, dhe disa shtete kanë nisur masa për kontrollin e eksportit dhe mbrojtjen e zinxhirëve të furnizimit. Megjithatë, shumica e vendeve nuk kanë marrë masa të ngjashme për çipat më të vjetër.
Historia e pronësisë së Nexperia-s është e rëndësishme për të kuptuar shqetësimet. Divizioni i gjysmëpërçuesve u themelua nga Philips në vitet ’50 dhe u ndau pas vitit 2000. Në 2017 Nexperia u shit te një konsorcium kinez dhe më vonë u ble nga Wingtech, një kompani kineze e vendosur në listën e zezë të Departamentit Amerikan të Tregtisë.
Në fund të shtatorit të këtij viti, qeveria holandeze deklaroi se kishte arsye të besonte se Wingtech po transferonte teknologji sensitive në Kinë. Me këtë arsyetim ajo aktivizoi një akt emergjent për të marrë kontrollin e kompanisë — një veprim që vetë qeveria e përshkroi si “tejet i jashtëzakonshëm”. Wingtech mohoi akuzat, dhe autoritetet kineze e lidhën vendimin me presionin amerikan: sipas një ekzekutivi të Wingtech-ut për Bloomberg, “Ministria holandeze e Çështjeve Ekonomike po ndjek në mënyrë të qartë qeverinë amerikane – si një qengj i bindur”. Pas kësaj, Pekini pezulloi eksportet e disa çipave të Nexperia-s, duke kërcënuar prodhimin global.
Gjatë muajve të fundit palët kanë ngushtuar pak tensionet — ndihmuar edhe nga një armëpushim në luftën tregtare midis SHBA-së dhe Kinës më herët këtë muaj — dhe Holanda ka pezulluar përkohësisht sekuestrimin e kompanisë. Çipat kanë rifilluar qarkullimin, por kjo mbetet vetëm një armëpushim. Europa është ende e ekspozuar ndaj veprimeve të ardhshme të Kinës apo SHBA-së, dhe prodhuesit evropianë, përfshirë industrinë automobilistike gjermane që varet nga këto çipa, mund të jenë midis viktimave të para në rast përshkallëzimi.
Më gjerë, ngjarja tregon për një rindërtim të zinxhirëve të furnizimit dhe një proces deglobalizimi të prodhimit si pasojë e tensioneve gjeopolitike midis SHBA-së dhe Kinës. Rikthimi i prodhimit lokal të çipave të vjetër do të kërkonte investime të mëdha me kthim të ulët dhe mund të mbështetej në subvencione shtetërore; në këtë drejtim, Akti Amerikan CHIPS i vitit 2022 parashikon 10 miliardë dollarë për qëllime të ngjashme.
Nëse prodhimi i çipave bëhet më i shtrenjtë dhe qeveritë rritin shpenzimet për siguri ekonomike, kostoja përfundimtare do të reflektohet në çmimet për konsumatorët dhe në taksa. Për momentin, shumë qytetarë në vendet perëndimore e kanë përjetuar luftën tregtare kryesisht si lajme, por përplasjet për kompanitë si Nexperia mund të kenë pasoja të prekshme në ekonomi dhe produkte të përditshme.
