Sudani, i pasur me naftë, ari dhe toka bujqësore, nuk po përfiton nga këto burime për shkak të luftës civile që vazhdon për të tretin vit. Përplasja midis Ushtrisë Sudaneze (SAF) dhe Forcave të Mbështetjes së Shpejtë (RSF) ka shkaktuar krizën më të madhe të zhvendosjes në botë, me mbi 9.5 milionë persona të detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre dhe miliona të tjerë që përballen me urinë.
Kontrolli territorial dhe shpërndarja e burimeve
Ushtria kontrollon pjesën më të madhe të veriut dhe lindjes, përfshirë kryeqytetin Khartoum, qytetet kryesore përgjatë Nilit dhe portin strategjik të Port Sudan. RSF ka forcuar kontrollin në perëndim, veçanërisht në Darfur pas marrjes së qytetit el-Fasher. Kjo ndarje pasqyron edhe shpërndarjen e burimeve natyrore në vend.
Toka bujqësore dhe kullotat
Tokat bujqësore më të rëndësishme, kryesisht në Gezira, janë nën kontrollin e ushtrisë dhe përfitojnë nga ujërat e Nilit të Bardhë dhe Nilit të Kaltër. Kullotat, që mbulojnë rreth 51% të sipërfaqes së vendit dhe përdoren për blegtori, ndahen mes SAF dhe RSF. Pjesa veriore e kullotave, me pemë akacie për prodhimin e resinit, kontrollohet kryesisht nga ushtria.
Nafta
Nafta është burimi kryesor i të ardhurave të Sudanit. Shumica e fushave të naftës ndodhen në jug, pranë kufirit me Sudanin e Jugut, dhe shumë prej tyre janë nën kontrollin e RSF. Rafineritë kryesore, përfshirë ato të Khartoum dhe Port Sudan, mbeten nën kontrollin e ushtrisë, si dhe tubacionet që transportojnë naftën drejt portit kryesor të eksportit. Prodhimi aktual është rreth 70 mijë fuçi në ditë. Eksportet shkojnë kryesisht për Malajzinë, Italinë, Gjermaninë, Kinën, Singaporin dhe Indinë.
Ari
Ari gjendet në lindje, qendër dhe jug të vendit. Ushtria kontrollon minierat lindore, ndërsa RSF mban minierat qendrore dhe jugperëndimore. Prodhimi i arit arriti 64 ton në vitin 2024, duke gjeneruar të ardhura të ligjshme prej 1.57 miliardë dollarësh, dhe më shumë se 99% e eksporteve shkojnë për Emiratet e Bashkuara Arabe. Ari ka luajtur rol të rëndësishëm si burim financimi për të dy palët gjatë luftës.
Tregtia dhe ekonomia
Eksportet e Sudanit arritën 5.09 miliardë dollarë në vitin 2023 dhe varen kryesisht nga nafta, ari dhe produktet bujqësore. Rreth 80% e tregtisë bëhet me vendet e Azisë; partnerët kryesorë janë Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Kina, të ndjekur nga Arabia Saudite, Malajzia dhe Egjipti. Kjo tregon varësinë e madhe të ekonomisë sudaneze nga tregjet e jashtme dhe ndjeshmërinë ndaj ndryshimeve gjeopolitike.
Popullsia dhe pasojat sociale
Sudani është vendi i tretë më i madh në Afrikë, me sipërfaqe prej 1.9 milion kilometra katrorë dhe popullsi 50.4 milionë banorësh. Popullsia është e përqendruar përgjatë Nilit dhe në qytetet kryesore si Khartoum, Nyala dhe Port Sudan. Konflikti dhe kontrolli i fragmentuar mbi burimet natyrore kanë ndikim të drejtpërdrejtë në furnizimin me ushqim, në ekonomi dhe në stabilitetin social.
Përfundim
Sudani ka potencial të madh për zhvillim, por lufta civile dhe shpërndarja e kontrollit mbi tokat bujqësore, kullotat, naftën dhe arin kanë bllokuar këtë potencial. Ushtria dominon qytetet, infrastrukturën dhe disa burime strategjike, ndërsa RSF ka avantazh në zonat perëndimore dhe mbi fushat e prodhimit të naftës dhe arit. Popullsia vazhdon të përballet me zhvendosje masive, uri dhe pasiguri ekonomike, pavarësisht pasurisë së vendit.
Burimi: Telegrafi
