Frika është një nga ndjenjat më të fuqishme të njeriut: një mekanizëm themelor mbijetese që formëson mënyrën se si mendojmë, ndjejmë dhe reagojmë. Ajo ka evoluar për të na paralajmëruar dhe mbrojtur nga rreziqet, por kur lejojmë që të udhëheqë vendimet tona, frika mund të dëmtojë shëndetin, marrëdhëniet, procesin e të nxënit, jetën sociale dhe mundësitë në jetë. Gjithashtu, frika mund të shtyjë drejt sjelljeve që, pa dashje, lëndojnë të tjerët.
Frika, depresioni dhe çrregullimet mendore
Ka tregues se në jetën moderne shumica e njerëzve jetojnë me një ndjesi të shtuar frike. Shpesh perceptohet se bota është bërë më e rrezikshme, edhe pse kërcënimet reale në shumë shoqëri mund të jenë më të vogla. Për shembull, prindërit hezitojnë t’i lejojnë fëmijët të luajnë jashtë, edhe pse aksidentet shpesh ndodhin në shtëpi; mungesa e lëvizjes ndikon negativisht në shëndetin fizik dhe mendor.
Frika është e pranishme në pothuajse të gjitha çrregullimet mendore dhe lidhet me depresionin, psikozën, tentativat për vetëvrasje, si dhe me sëmundje fizike të ndryshme: sëmundjet e zemrës, probleme të tretjes, migrena, alergjitë, çrregullimet e tiroides dhe vështirësitë në frymëmarrje.
Ankthi dhe pasojat shëndetësore
Ankthi i shprehur shpesh shoqërohet me tension të lartë dhe imunitet të dobët. Studimet tregojnë lidhje midis stresit dhe sëmundjeve degjenerative të trurit. Ankthi mund ta shtyjë dikë drejt zakoneve të pashëndetshme, si duhani, alkooli dhe ushqyerja jo e duhur.
Frika e lindur dhe ajo e fituar
Njeriu lind me disa frikëra bazë që ndihmojnë në mbijetesë: frika nga humbja e mbështetjes, zhurma e fortë, mbytja. Këto janë sinjale paralajmëruese. Frika racionale është mbrojtëse; frika joracionale dhe e tepruar është destruktive dhe mund të pengojë funksionimin normal. Reagimet ndaj frikës varen edhe nga tiparet e personalitetit: disa tërhiqen, disa përballen, të tjerë injorojnë emocionet. Kur frika bëhet intensive mund të shndërrohet në panik ose fobi, duke çuar në humbje të aftësisë për të menduar qartë.
Frikërat elementare dhe ekzistenciale
Frikërat elementare lidhen drejtpërdrejt me rrezikun për jetën: frika nga vdekja, mbytja, lëndimi. Frikërat ekzistenciale, të përhapura në jetën moderne, lidhen me vetminë, humbjen e lirisë, mungesën e kuptimit dhe pamundësinë për të realizuar qëllimet personale. Këto dy lloje frikash ndërthuren dhe ndikojnë në cilësinë e jetës dhe zhvillimin personal.
Frika si barrë e përditshme
Kur frika është e tepruar, ajo bllokon, shtyn drejt tërheqjes, heq dorë nga synimet dhe çon në pasivitet. Në shumë kultura është e zakonshme të shtypen emocionet, përfshirë frikën; megjithatë, shtypja afatgjatë pengon kreativitetin dhe iniciativën, rrit ndjesinë e rrezikut dhe krijon një cikël ankthi dhe vigjilence të vazhdueshme. Personat e mbingarkuar me frikë shpesh e transmetojnë atë te partnerët, fëmijët dhe të afërmit pa e kuptuar.
Pranimi i frikës dhe rruga e daljes
Kur frika është e vazhdueshme dhe ndikon jetën e përditshme, kërkohet trajtim dhe ndryshim i mënyrës së të menduarit. Frika duhet parë si sinjal paralajmërues: pas sinjalit vjen analiza, zgjedhja dhe marrja e përgjegjësisë. Pranimi i frikës si pjesë e përvojës njerëzore hap rrugën për ta menaxhuar atë dhe për të mësuar të jetojmë përkundër saj, jo nën komandën e saj. Telegrafi.
