Akademia Evropiane për Alergologji dhe Imunologji Klinike (EAACI) ka shpallur vitin 2024 si Vitin e Ndërgjegjësimit për Anafilaksinë, për t’i tërhequr vëmendjen publikut ndaj këtij reagimi të papritur dhe kërcënues për jetën. Një gabim i vogël në ushqim, ekspozimi ndaj insekteve ose substancave alergjike mund të ketë pasoja të paparashikueshme dhe, nëse adrenalina nuk përdoret në kohë, të përfundojë fatalisht.
Alergjitë po rriten dhe përshkruhen shpesh si sëmundjet e shekullit XXI, për shkak të përhapjes në rritje dhe ndikimit në cilësinë e jetës. Ato shfaqen si sëmundje kronike ose si reaksione akute alergjike. Reaksionet lokale zakonisht janë të kufizuara, ndërsa anafilaksia është një reaksion sistemik, i shpejtë dhe potencialisht fatal.
Cilat janë simptomat e anafilaksisë?
Anafilaksia zhvillohet shpejt, brenda minutash deri në disa orë, dhe prek disa organe dhe sisteme. Simptomat më të shpeshta përfshijnë:
– kruajtje intensive të pëllëmbëve dhe shputave;
– skuqje që përhapet shpejt në lëkurë;
– puçrra të tipit urtikarie;
– ënjtje e fytyrës, buzëve ose gjuhës, vështirësi në frymëmarrje, ndjesi mungese ajri dhe zhurmë në vesh;
– marramendje dhe rënie e tensionit arterial;
– pasiguri në ecje;
– të përziera, nevojë për të vjella dhe dhimbje barku.
Zhvillimi është i shpejtë dhe simptomat mund të shfaqen pa një rend specifik. Pa ndërhyrje të menjëhershme, situata mund të përkeqësohet dhe të çojë në fatalitet.
Çfarë mund të shkaktojë anafilaksinë?
– Ushqimet: shkaku më i shpeshtë te fëmijët — qumështi i lopës, vezët, kikiriku dhe arrat, produktet deti, si dhe aditivët, konservuesit dhe ngjyruesit artificialë në ushqime të përpunuara.
– Medikamentet: shkak i shpeshtë te të rriturit — analgjetikët, antibiotikët, medikamentet për anestezi, kontrasti me jod, kimioterapia dhe terapitë biologjike.
– Helmi i insekteve: pickimet e bletëve dhe grerëzave.
– Shkaqe të rralla: aktiviteti fizik ose ushtrimet.
– Anafilaksia idiopatike: kur shkaku mbetet i panjohur.
Shtrimet në spital për shkak të anafilaksisë janë rritur. Personat që kanë përjetuar një episod kanë rrezik më të lartë për përsëritje.
Trajtimi emergjent dhe parandalimi
Sipas udhëzimeve aktuale, medikamenti i parë i zgjedhjes në rast emergjent është autoinjektori me adrenalinë për vetëadministrim. Adrenalina duhet përdorur sa më herët: autoinjektori aktivizohet për injeksion intramuskular, direkt përmes rrobave, në pjesën e jashtme të të tretës së sipërme të kofshës. Nëse nuk ka përmirësim ose gjendja përkeqësohet, pas 5–15 minutash duhet përdorur një autoinjektor i dytë; prandaj rekomandohet të mbahen gjithmonë dy autoinjektorë.
Pas përdorimit të adrenalinës, pacientët duhet të paraqiten në institucion shëndetësor për vëzhgim dhe trajtim të mëtejshëm. Pacientët duhet të trajnohen për përdorimin e autoinjektorit dhe të kujdesen ta zëvendësojnë atë para skadencës.
Të gjithë ata që kanë rrezik nga anafilaksia ose e kanë përjetuar atë duhet të konsultohen me alergologun për mësime mbi masat e parandalimit dhe vetëmbrojtjes.
Jeta e përditshme me anafilaksi
Anafilaksia është edhe një barrë psikologjike për familjet. Përkujdesja permanente kërkon planifikim: kontroll të ushqimeve, kujdes në festa dhe ngjarje kolektive, vëmendje gjatë udhëtimeve dhe ekskursioneve. Që nga fëmijëria duhet të mësohet shmangia e rreziqeve, kontrolli i produkteve dhe mbajtja me vete e dy autoinjektorëve adrenaline.
