Historia e dashurisë nuk është shkruar vetëm me poezi dhe premtime, por edhe me dhurata marramendëse që kanë pasqyruar ego, pasion dhe shpesh tragjedi. Ndonjëherë dashuria u shprehur me diamante, vila, piktura apo monumente, por edhe dhuratat më të shtrenjta nuk kanë qenë garanci lumturie.
«Kur një burrë e do një grua, ai e dëgjon jo vetëm me veshë, por me zemër», shkroi Paulo Coelho. Shumë nga shembujt e mëposhtëm tregojnë se pas gjestete madhështore kanë qëndruar fati i perandorive, humbje dhe konflikte.
Koh‑i‑Noor: diamanti që ndryshoi fatin e perandorive
Koh‑i‑Noor, emër persisht që do të thotë “Mali i dritës”, është një nga diamantet më të mëdhenj të prerë në botë dhe aktualisht ndodhet në kurorën e Mbretëreshës Elizabeth. Në vitin 1849 maharaxha Duleep Singh, vetëm dhjetë vjeç dhe sundimtari i fundit i Perandorisë Sikh, u detyrua t’ia dorëzonte diamantin një oficeri britanik, i cili e mori si plaçkë lufte. Gurit i priu një histori e gjatë: thuhej se u gjet në minierat e Golkondës në shekullin XIII dhe se kaloi nga dorë në dorë; sipas legjendës, çdo pronar ose e humbiste fronin, ose vritej në mënyrë të dhunshme.
Koh‑i‑Noor peshonte 186 karatë dhe konsiderohej diamanti më i madh i njohur. Kur mbërriti në Londër, Mbretëresha Victoria u shprehu zhgënjim për shkëlqimin e zbehur, dhe Princi Albert vendosi ta ribruante. Mjeshtrat holandezë punuan 38 ditë, duke e zvogëluar në 105 karatë dhe duke i dhënë shkëlqim të ri. Procesi kushtoi 8.000 paund, një shumë e madhe për kohën. Sot ekspertët e vlerësojnë atë në qindra miliarda dollarë, por vlera e tij historike lidhet edhe me luftën dhe sakrificat për ta marrë.
Taj Mahal: monument i pikëllimit dhe i dashurisë së përjetshme
Në vitin 1631 Mumtaz Mahal vdiq në pallatin Mogul pas lindjes së fëmijës së katërmbëdhjetë të perandorit Shah Jahan. Ajo i kërkoi atij një varr që do të ishte “një lot në faqen e kohës”. I thyer nga dhimbja, Shah Jahan vendosi të ndërtonte Taj Mahalin. Ndërtimi zgjati 22 vjet dhe mbi 20.000 mjeshtër nga India, Persia, Turqia dhe Azia Qendrore morën pjesë në punë. Mermeri i bardhë u soll me elefantë për 300 km, kurse gurët e çmuar u sollën nga e gjithë bota e njohur.
Shah Jahan mbikëqyri çdo detaj: mermeri duhej të ndryshonte ngjyrë sipas dritës, ndërsa muret e brendshme u stolisën me intarzira nga jaspisi, agati dhe karneoli dhe me ajete të gdhendura nga Kurani. Sipas legjendës, ai urdhëroi që arkitektit kryesor t’i priteshin duart ose të verbohej, që të mos ndërtonte kurrë një mrekulli tjetër; një version tjetër thotë se ai ekzekutoi të gjithë mjeshtrit. Kostoja e Taj Mahalit në vlerën e sotme llogaritet rreth 1 miliard dollarë. Perandoria Mogule nuk u rimëkëmb kurrë plotësisht, por Taj Mahali mbeti simbol i përjetshëm i dashurisë.
Pasioni për artin: blerjet e Roman Abramovich
Në Londër, 2008, në ankandin e Sotheby’s u bë një garë për Triptych-in e Francis Bacon. Çmimi kaloi 80 milionë dollarë dhe piktura u ble nga miliarderi rus Roman Abramovich për 86 milionë dollarë, si dhuratë ditëlindjeje për gruan e tij, Daria Abramovich. Ai bleu edhe pjesa tjetër të një koleksioni të rëndësishëm, përfshirë:
– skulpturën e Alberto Giacometti, “L’Homme qui marche” – 104.3 milionë dollarë;
– portretin e Lucian Freud – 33 milionë dollarë;
– 40 piktura të Ilya Kabakov – 60 milionë dollarë.
Skulptura e Giacometti rezultoi blerja më e shtrenjtë e koleksionit. Daria, e cila është historiatore arti, u mahnit nga këto dhurata, por pas divorcit koleksioni u bë objekt i kontesteve gjyqësore.
Vila për një varg perlash: historia e Morton Plant dhe Cartier
Në Nju Jork, 1917, Morton Plant, trashëgimtar i perandorisë së hekurudhave, shkëmbeu vilën e tij në Fifth Avenue për një varg me 128 perla natyrale nga Cartier. Vargu kushtonte 1 milion dollarë dhe vila rreth 900.000 dollarë; Plant pranoi shkëmbimin për të kënaqur gruan e tij, Maisie. Pak vite më vonë, pasi Mikimoto Kōkichi zhvilloi metodën e perlave të kultivuara, tregu i perlave natyrale u rrëzua dhe pas vdekjes së Maisie vargu u shit për vetëm 150.000 dollarë. Sot vila e Plant është selia kryesore e Cartier në New York dhe vlerësohet me qindra milionë dollarë.
Mallkimi i diamantit: Hope Diamond dhe tragjeditë familjare
Në Kolorado, Thomas Walsh u pasurua dhe bleu për vajzën Evalyn diamantin Star of the East në 1908. Dhëndri i saj, Edward McLean, në 1911 bleu Hope Diamond për 300.000 dollarë. Ky gur kishte famë të keqe: thuhej se ishte vjedhur nga një idol hindu dhe sillte fat të zi; figura historike si Louis XVI dhe Marie Antoinette u lidhën me fatkeqësi pas hyrjes së tij në thesarin mbretëror. Evalyn nuk besonte te mallkimet dhe e mbante gurin në festa, por jeta e saj u përkeqësua: djali vdiq në aksident, vajza nga mbidoza, burri u bë alkoolist dhe vdiq në një spital psikiatrik. Pas vdekjes së Evalyn, Harry Winston bleu gurin dhe në 1958 e dhuroi Smithsonian-it. Sot Hope Diamond vlerësohet rreth 250 milionë dollarë.
Përfundim
Këto histori tregojnë se gjestet më të shtrenjta të dashurisë shpesh nuk sollën lumturi të qëndrueshme. Dhuratat mbetën si dëshmi të pasioneve, ambicieve dhe ndonjëherë tragjedive që shoqëruan marrëdhëniet njerëzore.
