Përmbledhje:
Ndryshimet që shkaktojnë disa medikamente në balancën kimike të trurit mund të çojnë në çrregullime të gjumit — nga ëndrra të gjalla dhe makthe deri te ankthi i natës dhe zgjime të papritura. Barnat që ndikojnë në neurotransmetues si serotonina, noradrenalina, histamina dhe melatonina mund të prishin fazat REM dhe NREM të gjumit dhe të ndryshojnë cilësinë e tij.
Si ndikojnë medikamentet në ciklin e gjumit:
Shumë ilaçe ndërhyjnë në nivelet e neurotransmetuesve që rregullojnë fazat e gjumit. Çrregullimi i këtij ekuilibri mund të shkaktojë gjumë të fragmentuar, ëndrra intensive dhe episode ankthi gjatë natës. Barnat që shtypin fazën REM ose që thellojnë tepër gjumin mund ta rrisin predispozitën ndaj këtyre fenomeneve.
Barnat më të lidhura me ëndrra të gjalla dhe ankth nate:
– Antidepresivët SSRI (fluoksetina, sertralina, escitaloprami, citaloprami, paroxetina): studime të publikuara në Journal of Clinical Sleep Medicine tregojnë se SSRI-të mund të shtypin fazën REM dhe të shkaktojnë ëndrra më intensive te një pjesë e pacientëve. Paroxetina dhe fluoksetina përmenden shpesh, por ndikimi mund të ndodhë me shumicën e SSRI-ve.
– SNRI (duloksetina, venlafaksina), bupropioni dhe mirtazapina gjithashtu janë lidhur me ëndrra të forta.
– Antidepresivët tricyclic (imipramina, amitriptilina, doksepina, nortriptilina) ndikojnë në shumë neurotransmetues njëherësh, çka i bën të prirur për efekte anësore në gjumë.
– Beta-bllokuesit (propranololi, carvediloli, metoprololi, bisoprololi, nebivololi): përdoren për zemrën dhe hipertensionin; ato mund të ulin prodhimin e melatoninës dhe të shkaktojnë ëndrra të këqija ose ankth nate.
– Agonistët e dopaminës (për Parkinson dhe sindromën e këmbëve të shqetësuara) mund të ndikojnë në ciklin e gjumit dhe të nxisin parasomni të lehta.
– Disa antihistaminikë, sidomos brezi i parë me veprim sedativ, dhe disa barna për gjumë që modifikojnë fazat REM/NREM mund të rrisin rrezikun e ëndrrave të forta ose ndjenjës së ankthit.
Faktorë të tjerë që rrisin rrezikun:
Përveç barnave, ndikojnë edhe faktorët e jetesës dhe sëmundjet si:
– nivele të larta stresi dhe ankthi
– mungesë gjumi ose përgjumje e tepërt gjatë ditës
– lodhje fizike dhe mendore
– apnea e gjumit, sindroma e këmbëve të shqetësuara (RLS), narkolepsia
– epilepsia e natës
– çrregullimet disociative të gjumit
– predispozita familjare
Këta faktorë e bëjnë trupin më reaktiv ndaj barnave që ndryshojnë neurokiminë e natës.
Kur të kërkoni ndihmë mjekësore:
Sipas Cleveland Clinic, pacientët që vërejnë ndryshime të pazakonta në gjumë pas fillimit të një medikamenti duhet të konsultohen me mjekun. Duhet kontaktuar mjeku nëse shfaqen:
– ëndrra shumë të forta dhe shqetësuese
– rritje e ankthit gjatë natës
– zgjime të papritura me ndjenjë frike
– çrregullime të theksuara të gjumit
Mjeku mund të rekomandojë ndryshim të medikamentit, ulje doze ose alternativë tjetër. Në disa raste, specialisti i gjumit mund të këshillojë mbajtjen e një ditari të gjumit për të identifikuar episodet dhe shkaktarët.
Këshilla për përmirësimin e gjumit:
Higjiena e mirë e gjumit mund të ndihmojë në reduktimin e episodeteve të ankthit natën: orare të rregullta gjumi, shmangie e ekraneve para fjetjes, ambient i qetë dhe rutina relaksuese para gjumit.
Burimet e përdorura në artikull: Mayo Clinic, Cleveland Clinic, Journal of Clinical Sleep Medicine. /Telegrafi/
