Në Ditën e Alfabetit, shkrimtari dhe politikani Ben Blushi rikujtoi rëndësinë historike të Kongresit të Manastirit të vitit 1908, duke e quajtur atë “momentin kur lindi Shqipëria moderne nga shkronjat”.
Sipas Blushit, delegatët e Kongresit përballeshin me tri alternativa alfabetike: latin, grek dhe arab. Ai vlerësoi se zgjedhja e alfabetit latin ishte një vendim politik, jo thjesht gjuhësor, që përcaktoi orientimin perëndimor të shqiptarëve shumë përpara krijimit të shtetit të pavarur dhe institucioneve evropiane.
Blushi përshkroi Kongresin si një lloj parlamenti që vendosi një orientim të qartë kulturor dhe politik. Në kohën e Kongresit, theksoi ai, gjuha ishte institucioni i vetëm që përcaktonte përkatësinë e një komuniteti, prandaj vendimi për alfabetin përbën sipas tij një akt pro-evropian të elitave shqiptare.
Për të ilustruar guximin e vendimit, Blushi kujtoi se Turqia zyrtare ndryshoi alfabetin nga arab në latin vetëm në vitin 1928, rreth 20 vjet më vonë. Ai përmendi se në Kongres ka pasur një pakicë që mbështeste alfabetin arab — të cilët ai i përmend si “islamikë” — ndërsa shumë hoxhallarë myslimanë patriotë bashkëpunuan me figura si Gjergj Fishta, Mit’hat Frashëri, Luigj Gurakuqi dhe Ndre Mjeda për t’u bërë pro shkronjave latine.
Blushi argumentoi se zgjedhja e alfabetit pati pasoja të mëdha për identitetin e vendit dhe për orientimin e tij kulturor. Ai kundërshtoi tezën se Perandoria Osmane na kishte “shpëtuar” nga asimilimi, duke e konsideruar këtë argument si justifikim për pushtimin. Sipas tij, bashkimi me fatin e Perandorisë Osmane çoi në copëtimin e territoreve shqiptare pas rënies së saj.
Në tekstin e tij përmendet edhe një rrënim personal: stërgjyshi nga nëna, Simon Shuteriqi, ishte njëri nga 50 delegatët e Kongresit të Manastirit. Blushi kujtoi se Shuteriqi, si 25-vjeçar, votoi kundër Perandorisë Osmane dhe se një vit më vonë u arrestua dhe u dënua në Elbasan kur u zbulua pjesëmarrja e tij në një shoqëri sekrete.
Duke rikujtuar kontributin e paraardhësve, Blushi i bëri thirrje shtetit shqiptar që të përpiqet të marrë në administrim godinën e Kongresit të Manastirit, e cila sipas tij ndodhet e rrënuar në Bitola të Maqedonisë. Ai tha se ajo godinë përfaqëson historinë dhe muzeun e qëndresës shqiptare dhe shprehu gatishmërinë të punojë si ciceron për të mësuar të rinjtë se si, sipas tij, “Shqipëria lindi nga shkronjat”.
