Nuk duhet shumë imagjinatë për të kuptuar suksesin e Granit Xhakës si lider: ai po rrit nivelin e skuadrave ku luan, qoftë te Zvicra, qoftë te Sunderland. Me një pagë javore të vlerësuar në rreth 110–140 mijë franga, nuk është çështje financash, por ndikimi i tij në terren dhe në dhomat e zhveshjes.
Pyetja që shtrohet është nëse ekziston ndonjë lojtar tjetër që, vetëm duke qenë vetvetja, ngre një skuadër të tërë – siç po ndodh me Xhakën. Ai ndoshta nuk është lojtari më i mirë teknik në botë, por mund të jetë lojtari më me ndikim: aftësia e tij për të bashkuar skuadrën dhe për të vendosur standardet është thelbësore, veçanërisht për një skuadër si Sunderland, e sapo ngjitur në Premier League dhe parashikuar si kandidat për rënie.
Trajneri i Sunderland, Regis Le Bris, tha: “Ai çdo ditë vendos standardet”, dhe e dorëzoi menjëherë shiritin e kapitenit. Roli i tij si lider bëhet më i dukshëm kur krahasohet me Xherdan Shaqirin: Shaqiri shpesh ka qenë solisti brilant, ndërsa Xhaka është dirigjenti i orkestrës.
Xhaka mban shiritin e kapitenit edhe te kombëtarja zvicerane që nga fundi i Botërorit 2018. Rrënjët e lidershipit të tij vijnë që nga fëmijëria në lagjen St. Johann në Basel, ku ai dhe vëllai Taulant tregojnë se Graniti qëndronte përgjegjës që në moshë të vogël.
Hapat e parë të karrierës i shpjegojnë edhe talentin dhe ambicien: në 2004, me U-13 të Basel, ishte golashënuesi më i mirë në finalen e Danone Cup në Paris – në stadium ishte Zinedine Zidane. Në 2009 fitoi Kupën e Botës U-17 me Zvicrën. Debutimi te të rriturit e Basel erdhi në një ndeshje vendimtare për financat e klubit; 17-vjeç, shënoi një gol nga 30 metra kundër Debrecenit. Me 18 vjeç debutoi me përfaqësuesen në Wembley, në një 2:2 ndaj Anglisë.
Por rruga e tij nuk ka qenë pa rënie; ai është përkulur dhe është ngritur më i fortë. Transferimi te Borussia Mönchengladbach në moshën 19-vjeçare solli mësime të vështira: ai vetë pranon “Kam folur shumë dhe kam bërë pak”. Më pas, tre sezone më vonë, u bë kapiten i Gladbachut.
Në 2016, Arsenali pagoi rreth 45 milionë franga për të — shifra më e lartë për një futbollist zviceran deri atëherë. Fillimisht pati vështirësi, përfshirë dy kartonë të kuq në prezantim dhe histori të ngjashme edhe te Gladbach. Mediat angleze ishin kritike; Danny Murphy e përshkroi si “të padisiplinuar”, ndërsa Arsène Wenger vuri në dukje nevojën për të mësuar nga gabimet: “Ndonjëherë futet në duele të gabuara sepse nuk është lindur si mbrojtës. Inteligjenca është të mos përsërisësh të njëjtin gabim”. Sot, statistikat e vendosin Xhakën ndër 3% mesfushorëve më të mirë të Premier League në duele të fituara.
Pika e tij më e ulët ishte 27 tetori 2019, kur Arsenali humbi një epërsi 2:0 ndaj Crystal Palace. Tifozët e fishkëllyen, ai iu përgjigj me duartrokitje ironike, hodhi shiritin në tokë dhe hoqi fanellën. Dukej si fund i lidhjes me klubin. Pas një razgovë me Mikel Arteta, vendimi ndryshoi dhe më vonë, në 2023, tifozët e Arsenalit e përcollën me duartrokitje drejt Leverkusenit.
Trajnerët kanë luajtur rol kyç në zhvillimin e tij: Favre te Gladbach, Wenger te Arsenali, më pas Arteta dhe Xabi Alonso te Leverkusen i hapën botë taktike të reja. Ndjeshmëria ndaj marrëdhënies me trajnerin duket e fortë: sapo u emërua Erik ten Hag te Leverkusen, nisën zërat për largimin e Xhakës. Ai u rikthye në Angli — dhe ten Hag u shkarkua pas tre ndeshjeve.
Te Zvicra, Xhaka ka evoluar nga “alfa i trazuar” në një lider të pjekur. Ka pasur episode problematike, si incidentet me Serbinë në 2018 dhe 2022, ose vizitën në studio tatuazhesh para Euro 2021, por përsëri loja dhe forma e skuadrës shpesh kanë pasur varësi nga performanca e tij. Në ndeshjet e fundit kombëtare ka treguar qetësi taktike: në fitoren 4:0 ndaj Kosovës u sakrifikua taktikisht për të ngritur linjat e kundërshtarit; në 4:1 ndaj Suedisë lejoi më shumë hapësira për lojtarët e krahut.
Sot Xhaka ruan agresivitetin e tij bazë, por e kanalizon atë për të përparuar skuadrën. Pas barazimit 2:2 në Kosovë kritikoi ritmin e stërvitjes — një qëndrim që pasqyron fjalën e Murat Yakin: “Ne luajmë siç stërvitemi”, një formulim që vjen direkt nga kapiteni.
Kualifikimi bindës për Kupën e Botës 2026 është një shpërblim për kontributin e tij. Ai punon tashmë për licencat e trajnerit; Murat Yakin thotë: “E di që ai dëshiron të bëhet trajner. Dhe ashtu e udhëheq edhe Kombëtaren. Ka perspektivë të shkëlqyer.” Ndonjëditë Xhaka mund të ndajë përvojat e tij si trajner, duke kaluar nga roli i kapitenit drejt një pozite udhëheqëse në pankinë.
