Le Figaro, në një analizë të publikuar së fundmi, përshkruan sfidat kryesore që rrezikojnë procesin e zgjerimit të Bashkimit Evropian drejt vendeve si Shqipëria, Mali i Zi, Moldavia dhe Ukraina. Analiza thekson se ndalimi praktik i zgjerimit lidhet kryesisht me një ndryshim kushtetues në Francë dhe me probleme të thella politike e institucionale në disa vende kandidate.
Sipas artikullit, ndryshimi i Kushtetutës franceze në vitin 2008 – neni 88.5 – vendosi që ratifikimi i anëtarësimeve të reja të BE-së të bëhet me referendum popullor, përtej votës parlamentare. Alternativa për të shmangur referendumin është miratimi me shumicë të cilësuar 3/5 në Parlament dhe në Senat, një kërkesë që duket e vështirë për t’u arritur në praktikë. Kjo zgjidhje e veçantë franceze, në kombinim me nevojën për ratifikim unanim sipas traktateve evropiane, bën zgjerimin shumë të ndërlikuar.
Problem tjetër janë vetot dhe interesat kombëtare. Hungaria e Viktor Orbánit bllokon hapjen e kapitujve për Ukrainën dhe Moldavinë, ndërsa disa shtete të tjera e mbështesin heshturazi këtë qëndrim. Në kushtet kur ndryshimet e traktateve kërkojnë përsëri ratifikim unanim, reforma institucionale e nevojshme para zgjerimit duket e vështirë.
Po ashtu, korrupsioni dhe mungesa e standardeve demokratike tek disa kandidate pengojnë avancimin. Rasti i fundit në Ukrainë, me një skandal korrupsioni që rrjedhoi në dorëheqjen e dy ministrave, është përmendur si argument që forcon pozicionin e kundërshtarëve të anëtarësimit të shpejtë. Artikulli kujton gjithashtu se anëtarësimi i një vendi në luftë nuk është i mundur dhe se ekziston rreziku që një vend i përfshirë në konflikt ta tërheqë BE-në në përplasje në rast anëtarësimi.
Opinionet publike në Francë janë relativisht skeptike për zgjerimin: sipas Eurobarometrit të marsit 2025, vetëm 35% e francezëve mbështesin zgjerimin, krahasuar me mesataren europiane prej 56%. Debati publik në Francë mbi këtë çështje shpesh evitohet ose monopolizohet nga forca euroskeptike, gjë që rrit shqetësimet për rezultatin e një referendumi.
Komisionerja për Zgjerimin, Marta Kos, shpreh frikën që një vend anëtar i paqëndrueshëm të hyjë në BE dhe të përdorë më pas të drejtën e vetos për të bllokuar vendimet e përbashkëta — metafora e përdorur nga ajo është ‘Kalë Troje’. Për të shmangur këtë rrezik, Komisioni propozon mekanizma të përkohshëm: integrim gradual dhe i kushtëzuar, me hap pas hapi në tregun e përbashkët. Si shembull përmenden shërbime konkrete që do t’u bëhen të disponueshme disa vendeve kandidat në vitet e ardhshme, si roamingu pa pagesë nga 2026, përfshirja në sistemin SEPA për transferta bankare dhe hyrja graduale në tregjet e përbashkëta të energjisë deri në fund të vitit 2027.
Idetë për anëtarësi me të drejta të kufizuara, si heqja e së drejtës për veto, nuk konsiderohen të pranueshme nga shumë eurodeputetë dhe zyrtarë, pasi krijimi i ‘shteteve anëtare të klasës së dytë’ shihet si zgjidhje e dëmshme.
Sa i përket progresit konkret të kandidaturave: Mali i Zi synon të bëhet anëtar në 2028 dhe ka mbyllur 7 nga 33 kapitujt; Shqipëria ka hapur të gjithë kapitujt e negociatave dhe synon t’i përfundojë deri në fund të 2027; Moldavia dhe Ukraina janë të lidhura në proces, por janë bllokuar nga vetoja hungareze; Gjeorgjia tërhoqi kandidaturën pas zgjedhjeve të 2024; Serbia vazhdon të ketë lidhje të ngushta me Moskën dhe Pekinin dhe paraqet sfida demokratike; Turqia ka negociatat të ngrira, Kosova nuk është e pranuar nga disa shtete anëtare, dhe Maqedonia e Veriut mbetet në pritje për shkak të bllokimeve dypalëshe.
Zgjerimi është rikthyer si prioritet në Bruksel: zyrtarë të lartë të BE-së organizuan një forum kushtuar kësaj teme, ministrat e vendeve anëtare planifikojnë të mblidhen në Lviv në dhjetor, dhe çështja do të jetë në agjendën e Samitit të krerëve të shteteve dhe qeverive më 18 dhjetor. Artikulli përfundon duke vënë në pah dilemat themelore: pa reforma të brendshme institucionale dhe pa adresimin e risqeve politike e demokratike, zgjerimi i Bashkimit Evropian mbetet i vështirë dhe i rrezikuar.
